ਬਿਜ਼ਨਸ ਡੈਸਕ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਕੇਂਦਰੀ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ 1 ਫਰਵਰੀ 2024 ਨੂੰ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਗੇ। ਇਹ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਹੋਵੇਗਾ । ਦਰਅਸਲ ਇਸ ਸਾਲ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਚੋਣ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰੇਗੀ। ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ, ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਆਮ ਲੋਕ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕਿਹੜੀ ਸਕੀਮ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰੇਗੀ ਜਾਂ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਮਹਿੰਗੀ ਹੋਵੇਗੀ।
ਬਜਟ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿੱਤੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਤੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਾਂਗੇ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਬਜਟ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝ ਸਕੋਗੇ।
ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ
ਕੈਪੀਟਲ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੇਣਦਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਕੈਪੀਟਲ ਰਸੀਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਜ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਪਤੀਆਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਦੂਜਾ ਪੂੰਜੀਗਤ ਖਰਚਾ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਸੰਪਤੀਆਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ‘ਤੇ ਖਰਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੁੱਲ ਰਕਮ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੈ।
ਵਿੱਤੀ ਘਾਟਾ
ਵਿੱਤੀ ਘਾਟੇ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਘਾਟਾ ਜਾਂ ਵਿੱਤੀ ਘਾਟਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਖਰਚੇ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਾਲੀਆ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ.) ਤੋਂ ਵੀ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।
ਬਜਟ ਅਨੁਮਾਨ
ਸਰਕਾਰ ਸਾਰੇ ਵਿਭਾਗਾਂ, ਸਕੀਮਾਂ ਅਤੇ ਸੈਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਕਮ ਅਲਾਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਫੰਡਾਂ ਤੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ਬਜਟ ਅਨੁਮਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤੈਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਫੰਡ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੰਨਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸ ਮਿਆਦ ‘ਚ ਕਿੰਨੀ ਰਕਮ ਖਰਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਮਾਲੀਆ ਬਜਟ
ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮਾਲੀਏ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਾਲੀਏ ਰਾਹੀਂ ਕਿੰਨਾ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਮਾਲੀਆ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਬਜਟ ਨੂੰ ਵੀ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਲ ਰਸੀਦ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਟੈਕਸ ਮਾਲੀਆ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਵ ਉਹ ਰਕਮ ਜੋ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ, ਦਾਨ ਆਦਿ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਹੈ।
ਜਦਕਿ, ਦੂਜਾ ਹਿੱਸਾ ਮਾਲੀਆ ਖਰਚਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਮਕਾਜ, ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ, ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਵਿਆਜ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਖਰਚੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਸੰਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੇ।
