ਜਾਗਰਣ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੇਰਕ, ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ : ਜਾਅਲੀ ਸੂਚਨਾ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਸੰਕਟ ਵਜੋਂ ਉਭਰੀ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪਲ ਅਣਗਿਣਤ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸੱਚ ਹਨ, ਕੁਝ ਝੂਠੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸੁਚੇਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਜਾਅਲੀ ਅਤੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਸੰਦੇਸ਼ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਿਊਜ਼ ਦੀ ਮੀਡੀਆ ਸਾਖਰਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ‘ਸੱਚ ਕੇ ਸਾਥੀ-ਸੀਨੀਅਰਜ਼’ ਵਿੱਚ, ਇਹਨਾਂ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੱਸੇ ਗਏ।
ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆ ਬਾਲ ਭਵਨ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਵਸੁੰਧਰਾ ਸੈਕਟਰ-11 ਵਿਖੇ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜਾਗਰਣ ਨਿਊ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਤੱਥ ਜਾਂਚ ਵਿੰਗ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਿਊਜ਼ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਿਊਜ਼ ਦੇ ਐਸੋਸੀਏਟ ਐਡੀਟਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੇ ‘ਸੱਚ ਕੇ ਸਾਥੀ ਸੀਨੀਅਰਜ਼’ ਮੁਹਿੰਮ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ। ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਪਰਾਸ਼ਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਡਿਪਟੀ ਐਡੀਟਰ ਅਤੇ ਤੱਥ ਜਾਂਚਕਰਤਾ ਸ਼ਰਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨਾ ਨੇ ਵੀ ਏਆਈ ਅਤੇ ਡੀਪਫੇਕ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ।
‘ਆਸਾਨ ਪਾਸਵਰਡ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਬਚੋ’
ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ। ਹਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਜਾਅਲੀ ਅਤੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਸੱਚਾਈ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਰੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦੇ ਪਾਸਵਰਡ ਵੱਖਰੇ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਦਾ ਨਾਮ ਜਾਂ ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਵਰਗੇ ਸਧਾਰਨ ਪਾਸਵਰਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚੋ।
ਡੀਪ ਫੇਕ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
ਸ਼ਰਦ ਅਸਥਾਨਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (ਏ.ਆਈ.) ਦੇ ਕਈ ਫਾਇਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਸ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਡੀਪਫੇਕ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਡੀਪ ਫੇਕ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਡੀਪਫੇਕ ਵੀਡੀਓ ਜਾਂ ਏਆਈ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਹਨ।
ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ
ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਹਰਕਤ ਕੁਦਰਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਨਕਲੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਡਾ: ਹਰੀਦੱਤ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗਲਤ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਮੌਕੇ ਦੀਪਤੀ, ਛਵੀ, ਵੀ.ਕੇ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਯਜਨਦੱਤ ਕੌਸ਼ਿਕ, ਸੁਨੀਲ ਕੁਮਾਰ ਝਾਅ, ਡੀਐਨ ਤਿਵਾੜੀ, ਕੈਲਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ, ਉਰਮਿਲਾ ਸ਼ਰਮਾ, ਰਿਚਾ ਤਿਆਗੀ, ਮ੍ਰਿਦੁਲਾ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ, ਜਯਾ ਸ੍ਰੀਵਾਸਤਵ, ਚਿੱਤਰਾ ਸ੍ਰੀਵਾਸਤਵ ਆਦਿ ਹਾਜ਼ਰ ਸਨ।
ਜਾਅਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਕਾਰਡਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ, ਫੇਕ ਬਨਾਮ ਤੱਥ ਕਾਰਡਾਂ ਰਾਹੀਂ, ਸੀਨੀਅਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੇਮ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਅਤੇ ਸੱਚੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਸਿਖਾਏ ਗਏ। ਹਰੇਕ ਕਾਰਡ ਦੇ ਅੰਕ ਸਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੰਬਰ ਵਾਲਾ ਜੇਤੂ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਡ ਪੜ੍ਹੇ ਇਹ ਲੋਕ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸ ਗੇਮ ਵਿੱਚ ਝੂਠੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡੀਪ ਫੇਕ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ
ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਵੀਡੀਓ ਜਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਈਏ, ਤਾਂ ਕੁਝ ਗਲਤੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਔਨਲਾਈਨ ਟੂਲਸ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮੁਹਿੰਮ ਬਾਰੇ
‘ਸੱਚ ਕੇ ਸਾਥੀ ਸੀਨੀਅਰਜ਼’ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਾਅਲੀ ਅਤੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੀਡੀਆ ਸਾਖਰਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ 15 ਰਾਜਾਂ ਦੇ 50 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵੈਬਿਨਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਰਾਹੀਂ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਕੇ, ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਕਰਕੇ, ਤਰਕਪੂਰਨ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੈਮੀਨਾਰ ਅਤੇ ਵੈਬੀਨਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
