ਜਾਗਰਣ ਡਿਜੀਟਲ ਟੀਮ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਘਰ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕਰਨੀ, ਪੈਸੇ ਭੇਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਤੋਹਫ਼ਾ ਜਾਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਇਸ ਸਭ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਜਾਂ ਬੈਂਕ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੋਬਾਈਲ ਰਾਹੀਂ ਘਰ ਬੈਠੇ ਹੀ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਨਲਾਈਨ ਬੈਂਕਿੰਗ, ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਖਤਰਾ ਮੰਡਰਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ…
ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
PNB ਬੈਂਕ, ਸਰੋਜਨੀ ਨਗਰ, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਮੈਨੇਜਰ ਕਲਪਨਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ UPI, ATM ਕਾਰਡ ਕਲੋਨਿੰਗ ਅਤੇ ਮੇਲ ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
UPI ਧੋਖਾਧੜੀ:- ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਗਾਹਕ ਦਾ ਕਾਲ ਆਇਆ ਸੀ। ਫੋਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਡਿਲੀਵਰੀ ਬੁਆਏ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕਦਾ। ਮੇਰੇ ਇਸ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਇਕ ਰੁਪਿਆ ਟਰਾਂਸਫਰ ਕਰ ਦਿਓ, ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਟਿਕਾਣਾ ਜਾਣ ਲਵਾਂਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਗ੍ਰਾਹਕ ਨੇ ਇੱਕ ਰੁਪਿਆ ਟਰਾਂਸਫਰ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚੋਂ 95 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਕੱਟ ਲਏ ਗਏ।
ਏਟੀਐੱਮ ਕਾਰਡ ਕਲੋਨਿੰਗ: – ਸਾਈਬਰ ਠੱਗ ਏਟੀਐਮ, ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਅਤੇ ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡਾਂ ਦੀ ਕਲੋਨਿੰਗ ਲਈ ਸਵਾਈਪ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਜਾਂ ਏਟੀਐਮ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਕਿਮਰ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ATM ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾਉਣ ਲਈ ਕਾਰਡ ਨੂੰ ਸਵਾਈਪ ਕਰਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਕਾਰਡ ਪਾਉਦੇ ਹੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਕਾਰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਕਾਪੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਈਬਰ ਠੱਗ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਹੋਰ ਤਕਨੀਕ ਰਾਹੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕਾਰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਖਾਲੀ ਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਕਾਰਡ ਕਲੋਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਡਾ ਡੈਬਿਟ/ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਤੁਹਾਡੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਪਰ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਉਸ ਕਲੋਨ ਕਾਰਡ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਠੱਗੀ ਹੈ।
ਈਮੇਲ ਘੁਟਾਲਾ/ਫਿਸ਼ਿੰਗ: – ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਮੇਲ ਵਰਗੀ ਇੱਕ ਮੇਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਕੁਝ ਤੁਹਾਡੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਮੇਲ ਵਾਂਗ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ। ਸਿਰਫ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੇ ਲਿੰਕ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਫਰਕ ਹੋਵੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਤੁਹਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੰਗੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਿੰਕ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਭੁਗਤਾਨ ਜਾਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਤੁਹਾਡੇ ਖਾਤੇ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਕੱਟ ਲਏ ਜਾਣਗੇ।
ਬੈਂਕ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ?
ਸਾਈਬਰ ਕਾਨੂੰਨ ਮਾਹਿਰ ਪਵਨ ਦੁੱਗਲ ਅਤੇ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਾਹਿਰ ਦੀਪਕ ਕੁਮਾਰ ਦਿਵੇਦੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2022 ‘ਚ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਨੰਬਰ 1930 ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੈਂਕ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਰਜਿਸਟਰਡ ਫ਼ੋਨ ਨੰਬਰ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਹੈਲਪਲਾਈਨ 1930 ‘ਤੇ ਕਾਲ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਹੋਣ ਦੇ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ 1930 ‘ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਕਢਵਾਈ ਗਈ ਰਕਮ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਕਿਹੜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ?
ਸ਼ਿਕਾਇਤਕਰਤਾ ਨੂੰ ਬੈਂਕ ਦਾ ਨਾਮ, ਰਜਿਸਟਰਡ ਮੋਬਾਈਲ ਨੰਬਰ, ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ ਆਈਡੀ, ਖਾਤਾ ਨੰਬਰ, ਵਾਲਿਟ ਆਈਡੀ/ਯੂਪੀਆਈ ਆਈਡੀ ਵਰਗੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਡੈਬਿਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਡੈਬਿਟ ਜਾਂ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਰਾਹੀਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਕਾਰਡ ਨੰਬਰ ਵੀ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੇ ਸਕਰੀਨਸ਼ਾਟ ਜਾਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ ਕਿ ਬੈਂਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਜਾਂ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਧਿਕਾਰੀ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ATM PIN ਜਾਂ OTP ਨਹੀਂ ਮੰਗਣਗੇ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ OTP ਜਾਂ PIN ਨੰਬਰ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ?
ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਪੋਰਟਲ, ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ, ਸਾਰੇ ਬੈਂਕ, ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਯੂਪੀਆਈ ਆਦਿ ਇਸ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਨੰਬਰ 1930 ‘ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਅੰਤਰਾਲ ਦੌਰਾਨ ਕੋਈ ਸੁਨੇਹਾ ਸਬੰਧਤ ਬੈਂਕ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਤੁਰੰਤ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤੁਹਾਡੇ ਖਾਤੇ ਤੋਂ ਕੱਟੀ ਗਈ ਰਕਮ ਵੀ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
